AÖF Hukukun Temel Kavramları Özet Konu Anlatım PDF İNDİR -2020

Sizler için AÖF Güz Dönemi Hukukun Temel Kavramları dersinin ilk 4 ünitesinin özetini hazırladık. Aşağıda bulunan linklerden AÖF Hukukun Temel Kavramları PDF formatında ücretsiz olarak indirebilirsiniz.

Özet sınav öncesi son tekrar mahiyetinde hazırlanmış olup, ünitenin en az bir kez okunmasında fayda vardır. Daha sonra özete çalışılarak sınava girilirse Allah’ın izniyle başarılı bir sonuç elde edilir. 

Ayrıca sitemizden diğer AÖF bölümlerinin notlarına da ulaşabilirsiniz. 
Sitemizde Lise, TYT, KPSS, YDS, ALES vb. kategorilerden güncel içerikler bulunmaktadır.

ÜNİTE 1: SOSYAL DÜZEN KURALLARI

Sosyal Düzen Kurallarının Türleri
Genel kabul gören bir yaklaşıma göre sosyal düzen kuralları; din kuralları, ahlak kuralları, görgü kuralları ve hukuk kuralları şeklinde sınıflandırılmaktadır.
Ahlak kurallarının iki yönü bulunmaktadır:
• Nesnel (objektif, sosyal): Ahlak insanın diğer
bireylere karşı olan ödevleri ile ilgilidir.
• Öznel (subjektif): Ahlak kişinin kendi şahsı ve iç
dünyasına karşı ödevlerini ifade etmektedir.
Hukuk Kurallarının Sosyal Düzen Kuralları İçindeki Yeri Genel bir değerlendirme yapıldığında açık veya üstü kapalı biçimde olsun; her hukuk kuralının üç ögesi
bulunur. Bunlar;
• Konu,
• İrade (emir) ve
• Yaptırımdır.
Hukuk kuralının konusu, kişilerin dışarıya yansıyan ilişkileri; eylem ve işlemleridir. İrade; kanun koyucunun yapılmasını uygun bulduğu ya da yasakladığı davranışa ilişkin iradesini ifade eder. Hukuk kuralının üçüncü ögesi yaptırım ise, maddi bir nitelik taşır. Hukuk kuralları genel, soyut, sürekli ve yaptırıma bağlı kurallardır.
Hukuk kuralları ile diğer sosyal kuralları birbirinden ayırmada en sağlam ölçüt yaptırımın niteliğidir. Diğer sosyal kuralların yaptırımı manevi nitelik taşırken hukuk kurallarının yaptırımı maddidir.
Hukukta Yaptırım
Yaptırımın tarihçesi incelendiğinde ilk aşamanın kişisel öç olduğu görülür.
Yaptırımın ikinci aşamasında kısas uygulamaları dikkati çekmektedir.
Hukuki yaptırımlar;
• Ceza,
• Cebri icra,
• Tazminat,
• Geçersizlik ve
• İptal olmak üzere beş kategoride incelenebilir.

Geçersizlik
Hukuka aykırı bir şekilde yapılan hukuki işleme
uygulanan yaptırım geçersizlik yani hükümsüzlüktür. Özel hukukta görülen geçersizlik yaptırımının türleri arasında yokluk ve butlan (mutlak, kısmi ve nispi butlan), tek taraflı bağlamazlık, ileri sürülemezlik sayılabilir.

Yokluk
Yoklukta hukuki işlem kanunun öngördüğü kurucu unsurlardan en az birine uyulmadan yapıldığı için hiç oluşmamış sayılır. Bu tür hukuki işlemler, hukuk
düzeninde varlık kazanmamaktadır.

Mutlak Butlan (Kesin Hükümsüzlük)
Mutlak butlan, kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olan ancak kanunun emredici hükümlerine aykırı olarak yapılan hukuki işlemler aleyhine uygulanan yaptırımdır.
Sonuçları birbirine çok benzemekle birlikte, yokluk yaptırımına tâbi bir hukuki işlem hiç doğmamış kabul edilirken mutlak butlanda işlem doğmuş ama geçersiz sayılmıştır.

Nispi Butlan (Göreceli Hükümsüzlük-İptal Edilebilirlik)
Nispi butlan, kanunun öngördüğü unsurlara sahip olan ve kanunun emredici hükümlerine aykırı olmayan bir işlemin, o işlemi oluşturan iradelerden birindeki sakatlık sebebiyle geçersiz sayılmasıdır. Mutlak butlanın tersine nisbi butlanda işlem, iradesi sakatlanan kimsenin bunu ileri sürüp ispatlamasına kadar geçerlidir. Ancak iradenin sakatlandığının ortaya çıkmasıyla işlem geçersiz hâle gelir. Eğer iradesi sakatlanan kimse buna rağmen sakatlığı ileri sürmezse işlem geçerli bir işlem kabul edilir.

Kısmi Butlan
Kısmi butlanda ise hukuki işlemin tamamı değil bir
kısmının geçersizliği, söz konusudur. Borçlar Kanunu’na göre, sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının geçersizliği sözleşmenin bütününün geçersizliğine yol açmayıp, sadece o hükümlerin geçersizliğine yol açar. Ancak bu hükümler olmaksızın sözleşmenin
yapılmayacağı kabul edilirse sözleşme bütünüyle geçersiz kabul edilir.

Tek Taraflı Bağlamazlık (Eksiklik)
Kurucu unsurları ve geçerlilik gerekleri mevcut olan ve bu yüzden geçerli sayılan bir işlemin, hukuki sonuçlarını doğurması için tamamlayıcı bir dış olgunun sonradan gerçekleşmesine bağlanmasıdır. Burada, eksik olan işlemin tamamlanması aranır. Eksikliğin tamamlanması ile işlem baştan itibaren geçerli hâle gelir.

İptal
Hukuk kurallarına aykırı bir biçimde yapılmış idari
işlemlerin idari yargı organlarınca ortadan kaldırılması
hâlinde iptal yaptırımı ortaya çıkar.

ÜNİTE 2: HUKUKUN KAYNAKLARI

Kaynak Kavramı ve Hukuk
Hukukun hangi biçimlerde ortaya çıktığını gösteren kaynaklar ise, hukukun biçimsel kaynaklarıdır. Bu ayırıma göre hukuk,
• Gelenek hukuku,
• İçtihat hukuku ve
• Yazılı hukuk şeklinde üç biçimde ortaya çıkar.
Bunlardan yazılı hukuk ve gelenek hukuku hukukun asıl kaynaklarını, içtihat hukuku ise yardımcı kaynağını oluşturur.

Pozitif Hukukun Kaynakları
Kanunlar, Anayasa’ya; Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanunlara aykırı olamaz. Bu durum, normlar hiyerarşisi olarak adlandırılmaktadır.
Uluslararası Anlaşmalar
1982 Anayasası’na göre usulüne uygun olarak yürürlüğe
konulmuş milletlerarası andlaşmalar (uluslararası sözleşmeler) kanun hükmündedir.
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Anayasa’nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde
yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü
bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse Resmi Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.

İçtihat Hukuku
İçtihat hukuku, bilimsel görüş ya da yargısal kararlardır.
Bilimsel içtihatlar;
• Şerhler,
• Sistematik eserler,
• Monografi,
• Makale,
• İçtihat derlemesi ve
• Bibliyograflardan oluşur.
Yargısal içtihat ise mahkemelerin önlerine gelen
uyuşmazlıklar ile ilgili olarak vermiş oldukları kararlardan
oluşur. Bunlar başka mahkemelerin ileride verecekleri
kararlarda yardımcı olurlar.
Gerek bilimsel içtihatlar ve gerekse yargısal içtihatlar
hukukun asıl ve bağlayıcı kaynağı değil; yardımcı yani
ikincil kaynağıdır. Ancak bu kuralın istisnasını içtihadı
birleştirme kararları oluşturmaktadır.
Yargısal içtihatlar hukukun yardımcı kaynağıdır ancak içtihadı birleştirme kararları bu kuralın istisnası niteliğindedir.

Hukuk Kurallarının Türleri
Emredici Hukuk Kuralları
Erkek veya kadın 17 yaşını doldurmadıkça evlenemez.
Tamamlayıcı Hukuk Kuralları
Sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça veya aksine bir adet bulunmadıkça, satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler.
Yorumlayıcı Hukuk Kuralları
İfa zamanı veya sürenin son günü, Kanunlarda
tatil olarak kabul edilen bir güne rastlarsa, kendiliğinden
bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer.

Tanımlayıcı Hukuk Kuralları
Bir iş sözleşmesine dayalı olarak çalışan gerçek kişiye işçi denir.
Yerleşim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir. Nişanlanma evlenme vaadiyle olur.

Kanunların Uygulanmasına İlişkin Esaslar

Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması
Kanun’un ne zaman yürülüğe gireceğine ilişkin bir madde bulunmaması hâlinde, o kanun Resmî Gazete’de yayımdan sonraki 45. Günde yürürlüğe girer.
Bir kanunun ne zaman yürürlükten kalkacağı konusunda ise çeşitli olasılıklar bulunmaktadır. Kanun metninde açıkça yürürlükten kalkma tarihi yer alabilir.
• Yeni bir kanun eski kanunu açıkça yürürlükten
kaldırılabilir.
• Yeni kanun eski kanunun bütününü değil bir
maddesini yürürlükten kaldırılabilir.
• Anayasa Mahkemesi bir kanunun tamamını ya da
bir kaç maddesini iptal ederek yürürlükten
kaldırabilir.
• Yürürlükte bir kanun bulunmasına rağmen aynı ya da benzer bir konuda yeni bir kanun yürürlüğe konulmuş ve eski kanun yürürlükten kaldırılmamış olabilir.

Kanunların Yer ve Kişi Bakımından Uygulanması
Bir ülke sınırları içinde bulunan herkesi o devletin hukukuna tâbi tutmaya yersellik ilkesi denir.
Vergi ve ceza hukuku gibi kamu hukuku dallarında yersellik ilkesi geçerlidir ve kişilere bulundukları ülkenin kanunları uygulanır.

Yorumda Kullanılan Mantık İlkeleri
Hukuk kuralları yorumlanırken mantık ilkelerinden de
yararlanılması gerekir. Hukuk kurallarının yorumunda
kullanılan mantık ilkelerinden ilki kıyastır
kıyasın ceza hukukunda uygulanması söz konusu değildir. “Kanunsuz suç ve ceza olmaz” ilkesi sebebiyle kıyasa gidilerek yeni suçlar yaratılamaz.
Yorumda kullanılan mantık ilkelerinden ikincisi aksi ile Kanıttır Yorumda sıklıkla kullanılan mantık ilkelerinden üçüncüsü evleviyet yoludur (Argumentum a Fortiori). Kıyas
uygulamasının belirgin olduğu durumlarda “çoğun içinde az da vardır” anlamına gelen uygulamadır. Evleviyet yolu, kıyasın bir türüdür. Bu yola “haydi haydi uygulama” da denir.

ÜNİTE 3: HUKUKUN SİSTEMLERİ

Karşılaştırmalı Hukuk
“Karşılaştırmalı Hukuk” hem bir hukuk disiplininin hem de
hukuk araştırmasında kullanılan bir yöntemin adıdır. Hukuk sistemleri arasında bir karşılaştırmadan söz edebilmek için, karşılaştırmada örtülü ya da açıkça; tarihsel temeller, toplumsal ve kültürel zemin ile hukuk teknikleri olmak üzere üç unsurun bulunması yöntem bilimsel bir gerekliliktir.

Hukuk Sistemleri
Karşılaştırmalı hukuk sistemlerini kabaca dört alt başlıkta
kümelendirme eğilimi vardır: Kıta Avrupası Hukuku (Pandekt), Anglo-Amerikan Hukuku, Sosyalist Hukuk ve İslam Hukuku.
Anglo-Amerikan Hukuk Sistemi
İngiliz Hukuku Kıta Avrupası hukuk sisteminden farklı olarak genel kavramlara ve bağlantılı oldukları yasalara değil, örnek olay gruplarına ve bunların konu edinildiği yargı kararlarına dayalıdır.
Common Law; biri geniş, diğeri dar olmak üzere iki
anlama sahiptir. Geniş anlamda Common Law İngiltere,
Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Yeni Zelenda ve
Kanada gibi ülkelerin hukuklarının ortak adını, bir hukuk
ailesini ifade eder. Dar anlamda Common Law ise,
1066’da İngiltere’yi işgal eden Normanların adalet
hizmetini gerçekleştirmek amacıyla atadıkları gezici
yargıçların oluşturdukları aşırı biçimci hukuku ifade eder.
Equity, Common Law uygulamalarının adalet arayışını
karşılamada yetersiz kalmasına sebebiyet veren aşırı
biçimci karmaşık formüllerine göre değil de, yargıcın,
vicdanı ve hakkaniyet ilkelerine göre yargılama
yapmasından doğan içtihat hukukudur.
Statute Law ise, İngiliz Hukuku’nun içtihattan sonraki
ikincil kaynağıdır. Statute law (yasa hukuku),
parlamentonun çıkardığı yasalar, onayladığı anlaşmalar ve
bunların uygulanma usul ve esaslarını gösteren
düzenlemeleri kapsar.

ÜNİTE 4: YARGI ÖRGÜTÜ

Adli Yargı
Adlî yargı, genel ve olağan yargı koludur, zira diğer yargı
kollarının görev alanına girmeyen tüm dava ve yargısal
işler adlî yargıda çözülür. Adlî yargı kolunda, ilk derece
mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleri ve Yargıtay
olmak üzere üç dereceli bir yargılama sistemi kabul
edilmiştir.
İlk derece mahkemeleri, kişiler arasında doğan uyuşmazlık
hakkında yargılama yapma ve uyuşmazlığı çözmeye
yönelik olarak davanın esası hakkında karar vermekle;
Bölge adliye mahkemeleri, ilk derece mahkemesi
kararlarının istinaf incelemesini yapmakla, Yargıtay ise
Bölge adliye mahkemesi ve bazı hallerde ilk derece
mahkemesi kararlarının temyiz incelemesini yapmakla
görevlidir.
İstinaf, ilk derece mahkemelerince verilen kararların bölge
adliye mahkemeleri tarafından olgu ve hukuk yönünden
incelenmesi (denetlenmesi) suretiyle düzeltilmesi,
iyileştirilmesi veya iptal edilmesi amacına yönelik bir
kanun yoludur.

İlk Derece Mahkemeleri

Adlî yargı ilk derece mahkemeleri, hukuk ve ceza mahkemeleridir.
Hukuk Mahkemeleri
Genel mahkemeler, bakacakları dava ve işler belli kişi ya da uyuşmazlık türlerine göre sınırlandırılmamış olan ve özel mahkemelerin görevine girmeyen bütün uyuşmazlıkları çözmekle görevli mahkemelerdir. Bu bağlamda sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri genel mahkemelerdir.
Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri tek hâkimlidir. Ceza Mahkemeleri 2014 yılında sulh ceza mahkemesi kaldırılmış, dava dosyaları ise, yetkili asliye ceza mahkemelerine devredilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemeleri
Bölge adliye mahkemelerinin aslî görevi, adlî yargı ilk
derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm
ve kararlara karşı yapılacak istinaf başvurularını inceleyip
karara bağlamak ve kanunlarla verilen diğer işleri
yapmaktır.
Bölge adliye mahkemeleri daireleri ise, hukuk ve ceza
dairelerinden oluşur. Her bölge adliye mahkemesinde en
az üç hukuk ve iki ceza dairesi bulunur.
Yargıtay
Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun
başka bir adlî yargı merciine bırakmadığı karar ve
hükümlerin son inceleme merci olup, Anayasa ve diğer
kanunlara göre görev yapan bağımsız bir yüksek
mahkemedir.
Yargıtay Kanunu’na göre, Yargıtay’da on iki hukuk, on
iki ceza dairesi ve her dairede bir daire başkanı ile yeteri
kadar üye bulunur. Temyiz başvurusu üzerine inceleme

Yargıtay’daki ilgili daire tarafından yerine getirilir. Yargıtay daireleri bir başkan ve dört üyenin katılmasıyla toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir.
Yargıtay Büyük Genel Kurulunun kararları kesin olup, bu kararlar aleyhine başka bir yargı merciine başvurulamaz.

İdari Yargı
İdarî yargı kolunda görevli olan mahkemeler, ilk derece
idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri, bölge idare
mahkemeleri ve idarî yargının en üst yargı merci olan
Danıştay olmak üzere üç derece ayrılmıştır.
İlk Derece Mahkemeleri
İdarî yargı kolundaki ilk derece mahkemeleri idare
mahkemeleri ve vergi mahkemeleridir.
Bölge İdare Mahkemeleri
Bölge idare mahkemelerinin görevleri, idare ve vergi
mahkemeleri kararlarına karşı yapılan istinaf başvurularını
inceleyip karara bağlamak, yargı çevresindeki idare ve
vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki
uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak ve diğer
kanunlarla verilen görevleri yerine getirmektir.

Danıştay
Danıştay, kanunun başka bir idarî yargı merciine
bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme (temyiz)
merci olup, kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son
derece mahkemesi olarak bakar.
Danıştay, dokuzu dava, biri idarî daire olmak üzere on
daireden oluşur.

Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yapısı
Anayasa Mahkemesi on beş üyeden oluşur. Üyelerin üçü
Türkiye Büyük Millet Meclisi, on ikisi ise Cumhurbaşkanı
tarafından Anayasa’da öngörülen belirli yargı organları ile
kurumların üyeleri veya belirli kişiler arasından seçilir.
Anayasa Mahkemesi üyeleri on iki yıl için seçilirler. Bir
kişi ikinci kez Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.
Anayasa Mahkemesi başkanı ve başkanvekilleri ise, üyeler
arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu
ile dört yıl için seçilir. Süresi biten başkan ve
başkanvekilleri yeniden seçilebilirler.
Uyuşmazlık Yargısı
Anayasa’ya göre, adlî ve idarî yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmekle görevli ve yetkili yüksek yargı merci Uyuşmazlık Mahkemesidir. Buna karşılık, diğer yargı mercileri ile Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında, Uyuşmazlık Mahkemesi değil, Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru ve İnceleme

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Eki Protokollerin sözleşmeci devletlerden biri tarafından ihlal edilmesi nedeniyle zarar gören gerçek kişiler, hükümet dışı kuruluşlar ve kişi grupları, Mahkemeye başvuruda bulunabilirler. Kişilerin mahkemeye başvuru yapabilmeleri için iç hukuk yollarını tüketmiş olmaları gerekmektedir. Buna göre, iç hukuk yollarının tüketilmesi
ve kesin bir karara ulaşılmasından itibaren altı ay içinde başvuru yapılmalıdır.