Doğanın temel varlığı maddedir. Madde atomlardan oluşmuş ve kütlesi olan her şeydir. Madde nedir adlı yazıda maddeyi daha önce tanıtmıştık. Bu yazıda maddenin halleri nelerdir ve hallerde maddeler ne tür özellikler taşır bu konu üzerinde duracağız.

Maddenin halleri konusu 3. sınıf ve 4. sınıf fen bilgisi derslerinden karşımıza çıkmaya başlar. Daha sonra lisede 9. sınıf kimya dersinde bu konuyu detaylı olarak öğreniriz. Fizik ve kimyanın ortak alanı olan bu konu fen bilimlerinin de temeli sayılabilir.

Maddenin Halleri Nelerdir?

Maddenin 4 hali vardır. Bu hallerden ilk üçü olan katı, sıvı ve gaz halini zaten biliyoruz. Bir de maddenin plazma hali vardır. Aslında bunların da dışında maddenin 5. hali olan Bose-Einstein yoğuşması hali de bulunmaktadır. Ancak şimdilik kafa karıştırmadan maddenin dört hali üzerinde duralım.

1. Katı
2. Sıvı
3. Gaz
4. Plazma

Maddenin halleri arasındaki en temel fark yoğunluktur. Aynı madde farklı fazlarda farklı yoğunluk göstermektedir. Madde ve özellikleri konusunda maddenin farklı hallerdeki ortak ve ayırt edici özellikleri üzerinde durmuştuk. Maddenin bir halden diğer bir hale geçmesi için gereken şey ise ısı enerjisidir.

Katı

Maddenin katı hali en düzenli halidir. Katılar belirli bir şekle ve hacme sahiptir, çünkü katıyı oluşturan moleküller birbirine yakın şekilde dizilmiştir ve yavaşça hareket eder.

Katı maddelerden birçoğu kristaldir. Kristalli katıların örnekleri arasında sofra tuzu, şeker, elmas ve diğer birçok mineral bulunur. Sıvı veya gazlar soğutulduğunda bazen katı maddeler oluşur. Örneğin buz, oda sıcaklığında sıvı olan suyun soğutulması sonucu elde edilen bir katıdır.

Her maddenin katı hali olmakla birlikte günlük hayatta biz şu katı bu sıvı derken genellikle oda sıcaklığındaki durumunu değerlendiririz. Örneğin bize göre demir katıdır. Oysa demirin yüksek sıcaklıklardaki hali sıvıdır. Ancak aklımıza ilk gelen demir katı demirdir.

Katıların Özellikleri

Katıların özellikleri maddeler halinde şöyle sıralanabilir:

• Maddenin en düzenli halidir.
• Katıların belirli bir hacmi ve şekli vardır.
• Moleküller sık ve düzenli dizilmiştir. Moleküller arası boşluk azdır.
• Katıların molekülleri yer değiştirme hareketi yapmaz. Sadece titreşim hareketi yapar. Bu nedenle katılar akışkan değildir.
• Katılar sıkıştırılamaz olarak kabul edilir.

Sıvı

Maddenin akla gelen ilk akışkan halidir. Su bildiğimiz en yaygın sıvıdır ve yaşamın da temelini oluşturur. Okyanus ve deniz gibi büyük su kütleleri sudan meydana gelmiştir. Evde tavaya döktüğümüz yağ da bir sıvı örneğidir.

Sıvıların Özellikleri

Sıvı maddeler aşağıdaki özelliklere sahiptirler:

• Katılara göre daha az düzenlidirler.
• Moleküller birbiri üzerinden kayarak hareket eder. Bu nedenle sıvılar akışkandır.
• Moleküller arası boşluklar yine azdır ancak katılara kıyasla daha fazladır.
• Sıvıların belirli bir hacmi vardır çünkü moleküller arası çekim gücü onları bir arada tutabilecek kadar güçlüdür.
• Sıvıların belirli bir şekli yoktur. İçine girdikleri kabın şeklini alırlar.
• Sıvılarda adezyon, kohezyon gibi kuvvetler bulunur. Aynı zamanda akışkanlığa karşı direnç sağlayan viskositeleri vardır.
• Sıvılar sıkıştırılamaz olarak kabul edilir.

Gaz

Sıvı maddelerden daha da serbest olan madde fazıdır. Bir gazın ne kesin bir hacmi ne de belirli bir şekli vardır. Bazı gazlar görülebilir ve hissedilebilir, ancak çoğu gaz görülmez ve varlığı da hissedilmez. Gazlara örnek olarak hava, oksijen ve hidrojen verilebilir. Dünya atmosferi, azot, oksijen ve karbondioksit başta olmak üzere çeşitli gazlardan oluşur.

Gazların Özellikleri

Gazların özelliklerini şöyle özetleyebiliriz:

• Gazlar maddenin düzensiz halidir.
• Moleküller arası çekim kuvveti yok denecek kadar azdır.
• Gazların hacimleri ve şekilleri yoktur.
• İdeal gazların hacmi sabit kabul edilir.
• Akışkan ve sürekli hareket halindedir.
• Sıkıştırılabilir ve genişletilebilir.
• Hacimleri azaltıldığında basınçları artar.
• Ortama çok kolay yayılırlar.

Maddelerin fiziksel hallerinde meydana gelen değişimlerin tümü fiziksel değişmedir ve meydana gelen değişimin türüne göre farklı isimler alır.

ERİME:Maddenin katı halden sıvı hale geçmesidir.Bu sırada ısı alır.

DONMA:Maddenin sıvı halden katı hale geçmesidir.Bu sırada ısı verir.

BUHARLAŞMA:Maddenin sıvı halden gaz hale geçmedir.Bu sırada ısı alır.

YOĞUNLAŞMA:Maddenin gaz halden sıvı hale geçmesidir.Bu sırada ısı verir.

SÜBLİMLEŞME:Maddenin katı halden sıvı hale geçmeden gaz hale geçmesidir.

Plazma

Maddenin halleri içerisinde günlük hayatta çok karşılaşmadığımız hal plazma halidir. Plazmanın ne kesin bir hacmi ne de belirli bir şekli vardır. Plazma genellikle iyonize gazlarda görülür, ancak bir gazdan farklıdır çünkü benzersiz özelliklere sahiptir. Serbest elektriksel yükler (atomlara veya iyonlara bağlı olmayan), plazmanın elektriksel olarak iletken olmasına neden olur. Plazma bir gazın ısıtılması ve iyonlaştırılmasıyla oluşturulabilir. Plazmanın örnekleri arasında yıldızlar, yıldırım, flüoresan ışıklar ve neon lambalar bulunur.

Plazmanın Özellikleri

Plazmanın temel özellikleri şöyle sıralanablir:

• Plazma iyi bir iletkendir. Isı ve elektriği iyi iletir.
• Elektrik ve manyetik alanla etkileşemi girer.
• Kimyasal tepkimeleri çok hızlı gerçekleşir.
• Yüksek sıcaklık ve enerji yoğunluğuna sahiptir.

Maddeler bir halden diğer hale ısı etkisiyle geçiş yapar. Maddenin farklı hallerinde özellikleri de farklıdır.

Kaynakça : http://webders.net/661/maddenin-halleri-ve-ozellikleri.html