Haritalarda Yer Şekillerini Gösterme Yöntemleri

Geçmişten günümüze yer yüzü şekillerini düzleme aktarma çabaları değişik yöntemleri de beraberinde getirmiştir. Aşağıda verilen yöntemler, farklı amaçları gerçekleştirme amacıyla yapılmış olsa da özellikle gölgelendirme ve tarama yöntemi geçerliliğini yitirmiştir. Diğerlerine göre üstünlükleri ağır basan izohips yöntemi günümüzün ihtiyaçlarını büyük oranda karşılamaktadır. Bu yöntemler;

1. Gölgelendirme Yöntemi;

Çok yaygın kullanılmayan bir yöntem olup, doğruluk derecesi de fazla değildir. Doğruluğun fazla aranmadığı daha çok blok diyagramların yapılmasında kullanılır. Haritanın (alanın) kuzeybatı köşesinden 45º lik bir açıyla ışık verildiği farz edilerek, ışık alan yerler açık, gölge yerler koyu renkte boyanmasıyla oluşur. Bu yöntemde yükseklik basamakları gösterilmez, bu yüzden profil çıkarmada kullanılmaz. Bu yöntem daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.

2. Tarama Yöntemi;

Bu yöntemde arazinin eğimi farklı kalınlık ve uzunluktaki çizgilerle taranarak yer şekilleri gösterilir. Arazideki eğimi fazla olan yamaçlar kısa, kalın ve sık çizgilerle taranarak, eğimi az olan yerler ise ince, uzun ve seyrek çizgilerle taranarak gösterilir. Düz yerler boş bırakılarak yer şekilleri gösterilir. Tarama yöntemi yaygın kullanılmayan ve sağlıklı sonuçlar vermeyen, sadece yer şekilleri hakkında genel fikir veren bir yöntemdir.

3. Kabartma Yöntemi;

Belli bir bölgenin, belli bir oranda küçültülmesiyle oluşturulmuş 3 boyutlu görüntüsüdür. Daha açık bir ifadeyle belirlenen alanın küçültülmüş maketidir. Bu yöntem yer şekillerini gerçeğe en yakın haliyle gösteren bir yöntem olmasına rağmen;

– Harita yapım maliyetinin yüksek olması,

– Taşınmasının zor olması ( Eskiden alçıdan yapılmasından dolayı)

– Geniş alanları göstermesi durumunda etkisini kaybetmesi

gibi nedenlerden dolayı çok kullanışlı da sayılmaz.

Haritanın bir özelliği de yer şekilleri olduğu gibi gözler önüne serildiği için özellikle ilköğretim çağında 3 boyutlu düşünme yeteneği gelişmemiş öğrencilerin anlayabileceği haritalardır.

4. Renklendirme Yöntemi;

Topografya haritalarında yer şekillerinin yükselti basamaklarını ifade etmek için kullanılan bir yöntemdir. Renklendirme yönteminde kullanılan renkler yer şekillerinin sadece yükseltilerini ifade eder. Örneğin yeşil renk oranın ormanlık değil, 0 – 500 metre yükseltilerine sahip olduğunu belirtir. Bir bölgenin haritasına baktığımızda yeşil tonlarının fazla olması bölgede yükseltinin düşük olduğunu gösterirken, kahverengi tonların fazla olması yüksektinin fazla olduğunu gösterir. Harita üzerine çizilen bir hat boyunca renklerin çok değişiklik göstermesi, yükseltide değişimlerin  fazla olduğunu bölgenin dağlık olduğu gibi yorumlanabilir.

Kalıcı Kar beyaz ile gösterilir
2000 – 2500 m > Koyu kahverengi
1500 – 2000 m > Kahverengi
1000 – 1500 m > Turuncu
500 – 1000 m > Sarı
200 – 500 m > Açık yeşil
0 – 200 m > Yeşil
—-0 metre deniz seviyesi—
0 – (- 500 m) > Açık Mavi
(- 500 m) – (- 1000 m) > Mavi
(-1000) – (+) > Koyu Mavi ile gösterilir. Deniz derinleştikçe mavi tonuda koyulaşır.

5. İzohips (Eş Yükselti) Yöntemi;

Harita çizim yöntemleri içinde en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseltideki noktaların birleştirilmesiyle oluşan eğrilerin kullanıldığı yöntemdir. Eş yükselti eğrilerinin sayısına ve eğriler arasındaki mesafelere bakılarak yüzey şekillerinin yükseltisine ve eğim durumuna ait bilgiler edinilir. Üzerinde uzunluk – alan hesaplamaları, eğim hesaplamaları, profil çıkartma gibi işlemlerin rahatlıkla yapılabilmesi bu yöntemi yaygınlaştırmıştır. Bu konu ileriki derslerde ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

Konu ile ilgili videoyu izleyebilirsiniz: