DOĞAL VE BEŞERÎ UNSURLAR

Doğal Unsurlar Nedir?

İnsanların yaşam tarzları incelendiğinde bölgelerde büyük farklılıkların olduğu görülür. Bunun en önemli sebebi doğal unsurların insana sunduğu şartlardır. Kutuplara yakın bölgelerde insanlar kürklere bürünmüş bir şekilde iglolarda yaşarken Ekvatoral bölgede yaşayan insanlar ise yarı giyinik bir şekilde ahşap evlerde ve çardaklarda yaşar.

Doğal unsurlar, insanların fiziki ve kültürel yapısını etkilediği gibi karakteri üzerinde de etkili olur.

Örneğin;

• Kutuplarda yaşayan insan soğukla mücadele ederken mizacı hep mücadeleci olur.
• Dört mevsimin hüküm sürdüğü bölgelerde insanlar mevsime göre düzenlerini kurar.
• Sıcak bölgelerde yaşayan insanlar ise mücadeleyi fazla bilmezler.

İnsanlar yaşamlarını, doğanın sağladığı imkânlardan yararlanarak sürdürürler. Ancak doğa, her yerde ve her zaman aynı imkânları sunmaz. Doğanın sunduğu imkânların farklılığına bağlı olarak, insanların beslenme, giyinme ve barınma şekilleri, yeryüzünün değişik yerlerinde önemli farklılıklar gösterir.

Söz gelimi Ekvatoral kuşakta yıl boyunca giysi değiştirme ihtiyacı duymayan ve bütün yılı ince ve kolsuz giysilerle geçiren insanlara doğanın sunduğu imkânlarla, bütün bir yılı kalın giysiler giyerek ve soğukla mücadele ederek geçiren insanlara doğanın sunduğu imkânlar farklıdır.

Ülkemizden örnekler verecek olursak; Karadeniz Bölgesi’nin dağlık arazisinde bin bir zahmetle oluşturulan daracık tarım sahalarında, “Tarlam, bahçem susuz kalır mı?” kaygısı güdülmezken İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’nun engin düzlüklerinde dönümlerce tarım arazisi, su sıkıntısı çeker.

Kırsal kesimde insanlar evlerini Karadeniz’de ahşaptan, Akdeniz’de taştan, İç Anadolu’da kerpiçten yapar. Doğal unsurlar insanların karakterinin biçimlenmesinde de etkilidir. Dünyada dört mevsimin yaşandığı yerlerde yaşamlarını sürdüren insanlar, mevsim farklılığının oluşmadığı yerlerde yaşayan insanlara göre daha mücadelecidir.

Söz gelimi, yazın Akdeniz’in bunaltıcı sıcağından kurtulmak için Ayvagediği, Gözne gibi Torosların yücelerine sığınmış yaylalara göç eden Akdeniz sahil kuşağı insanı ile Kars, Ardahan platolarında yaz mevsiminde bile soba yakmak zorunda olan insanın doğal koşullara karşı verdiği savaşın biçimlendirdiği karakteri bir olabilir mi? Doğu’nun ağır, sakin, telaşsız insanı, Karadeniz’in saman alevi gibi parlayan sevecen insanı, İç Anadolu’nun bozkır gibi suskun insanının karakteri doğal koşullardan bağımsız oluşmuş olabilir mi? Örneklerden de anlaşılacağı gibi, doğanın sunduğu imkânlar bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir. Peki, doğanın sunduğu imkânlar nelerdir? Doğal unsur ve doğal olaylar olarak adlandırdığımız bu imkânları bir kavram haritasında birlikte inceleyelim:

BEŞERİ UNSURLAR

İnsanların doğayı değiştirerek ortaya çıkarmış oldukları ürün ve yapılar beşeri (insani, yapay) unsurdur.

Köprüler, barajlar, tüneller, binalar beşerî unsurlardır.

İnsanların yaptıkları faaliyetlerle doğal çevrenin görünümünde değişiklikler meydana gelir.Örneğin Atatürk Barajı ile oluşan göl, Van Gölü’nden sonra Türkiye’nin en büyük gölü durumuna gelmiştir.

Günümüzde sanayileşme, fabrika atıkları ve zehirli gazlar, şehirleşme, madenlerin işlenmesi, yol ve baraj yapımı gibi nedenlerden dolayı iklim ve doğal çevrede büyük değişiklikler olmuştur.

Yurdumuzdaki Barajlar:

Kızılırmak Nehri Üzerinde: Hirfanlı, Kesikköprü, Altınkaya, Sakarya – Gökçekaya, Hasan Polatkan

Yeşilırmak Nehri Üzerinde: Alsum, Ayvacık, H. Uğurlu, Gediz – Kesikköprü

Büyük Menderes Üzerinde: Kemer, Adıgüzel,

Dicle Nehrinde: Karakaya Fırat Nehrinde: Keban, Atatürk, Karakaya

Seyhan Nehrinde: Seyhan, Çatalan

Ceyhan Nehrinde: Ceyhan I – II, Aslantaş, Manavgat – Oymapınar

Konu ile ilgili aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz: