ANLATIMDA TEMA VE KONU

TEMA NEDİR?

Bir yazıda işlenen ve geliştirilen görüş, düşünüş, ya da duyuştur.

Yazar, yapıtında ele aldığı konuyu basamak yaparak, asıl ereğini ortaya koymaya çalışır. Bu erek, konunun ana fikrinden ayrıdır. Örneğin portakalı konu olarak alan bir yazar, ana fikir olarak portakalın sağlığa faydası üzerinde durabilir. Bu takdirde sadece konu ve ana fikir belirlenmiş olur. Ama bunların yanı sıra yazar, portakalın öteki meyveler karşısında özel tat ve hoş bir kokuya sahip olduğu görüş ve düşüncesini yazısına asıl erek yapmışsa, bu tema olur.

Her olayın bir meydana geliş şekli vardır. Doğrudan doğruya olayın doğuşunu anlatmak, konuyu anlatmaktır. Fakat bir olayı konu alan yazımızda olayla ilgili kendimize özgü görüş ve düşüncemizi geliştirirsek yazımızın temasını ortaya koymuş oluruz.

Ana Fikir:

Bir edebiyat sanatçısının, kendi görüş, anlayış ve sezgisine göre ele aldığı konunun işlenişinde temel tuttuğu ve okuyucular tarafından anlaşılmasını istediği bir fikri vardır. Bu fikre ana fikir denir.

Ana fikir, bir yazının özü ve omurgasıdır. Yazının kaburgaları olan yardımcı fikirler bu omurgaya bağlanır.

Bazı yapıtlar birden fazla ana fikir taşımak görünümündedirler. Aslında tüm yazılarda tek ana fikir bulunur. Eğer bir yazıda, birden fazla ana fikir varmış gibi bir görünümle karşılaşmıyorsa, bilinmelidir ki bunlardan biri ana fikir, öteki de temadır.

Ana fikir hiç bir zaman konu demek değildir. Konu, anlatılan şey; ana fikir, bu anlatılandan çıkan sonuçtur.

Bir yazının başlığıyla ana fikri arasında sıkı bir bağlantı vardır. Yazı başlığı, ana fikri sembolize edecek bir nitelik taşır.

KONU NEDİR?

Her yazım ve anlatımın temeli konudur. Konu, üzerinde konuşulan, yazı yazılandır. Konu günlük olaylardan alınabileceği gibi insanlar arası ilişkilerden, toplumsal gerçeklerden, sorunlardan, bilim ve teknolojiden, sanattan, kısaca yaşamın her kesitinden seçilebilir. Söz gelimi “aşk” duygusal, “eğitim” toplumsal, “optik” bilimsel bir konudur. Bu konular çok geneldir, bu ana konuların alt başlıklarla sınırlandırılması gerekir. Bilimsel bir konu aynı zamanda toplumsaldır; bu nedenle anlatım konularını kesin sınırlarla ayırmak güçtür. Yine konular; nesnel ise somut konular, nicel ise soyut konular diye de ayrılır. Konu alanı olarak toplumun her kesimi alınabilir. Örneğin, okul öncesi eğitimi konu alan bir yazı için köy, varoş, gecekondu, aydın kesim, Amerika, Japonya… gibi alanlardan biri seçilebilir.

Konu seçiminde göz önünde bulundurulacak özellikler

. Kişi, konu seçerken bildiği ya da ilgi duyduğu, araştırma yapabileceği konuyu seçmelidir.
. Konu, geliştirmeye uygun olmalıdır.
. Konu, bilimsel gerçeklerle çelişmemelidir.
. Konu, türlü yorumlara yol açmayacak kadar inandırıcı ve açık olmalıdır.

NOT:

– Temayla konu karıştırılmamalıdır. Tema bir eserin ana motifidir. Konu ise üzerinde durulan olaydır.
– Tema soyuttur. Kişi yer ve zamana bağlı değildir.
– Tema daha genel,konu ise özel ve somuttur.
– Konu izlemek ve görmek ile anlaşılır. Tema ise kavranır hissedilir.
– Tema duygu düşünce ve hayali içerir.
– Tema belli bir zaman diliminde bir yer ve kişilerle sınırlanmış bir ortamda ele alınırsa “konu”’ya dönüşür.
Sevgi,özgürlük,hoşgörü,sağlık,yalnızlık,fedakarlık ,yardımseverlik vb. Temaya örnek gösterilebilir.

ÖZET

Anlatımda tema ve konu belirlemesi de önemli bir
aşamadır. Tema daha genel konu ise daha özel ve
somuttur. Tema sınırlandırılıp somutlaştırılırsa konu
olur. Konu görmek ve izlemek ile algılanabilirken
tema daha çok kavranır. Mesela sevinç bir temadır
ama yaşama sevinci bir konudur. Farklı metinlerde
tema ve konu ortak olabilir ama bu metinlerin ifade
ediliş tarzı biçimi farklı olabilir. Örneğin iki metinde
İstanbul’u anlatabilir ama tarz farklı olabilir. Tema
konu ve ifade ediş şeklinin hepsine birden içerik
denir.